Năm 2016, Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại. Cùng với Hát Văn và nghi thức Hầu Đồng, khăn chầu áo ngự đóng vai trò quan trọng, thể hiện sự kết nối độc đáo giữa trang phục cung đình xưa và không gian tâm linh dân gian.
I. SỰ TIẾP NỐI TỪ VĂN HÓA HOÀNG GIA
Trang phục Hầu Đồng, đặc biệt là các bộ Áo Ngũ Thân hoặc Nhật Bình được sử dụng trong nghi lễ, mang đậm dấu ấn của triều đại phong kiến. Sự lựa chọn các kiểu dáng trang phục truyền thống này không phải là ngẫu nhiên, mà là sự tôn vinh đối với uy quyền và phẩm hạnh của các vị Thánh.
- Họa Tiết Uy Nghi: Các họa tiết thêu thùa trên trang phục Hầu Đồng thường là Long Phụng (Rồng và Phượng), Tứ Linh (Long, Lân, Quy, Phụng), hoặc Tứ Quý (Tùng, Cúc, Trúc, Mai). Đây là những họa tiết vốn chỉ dành cho vua chúa và bậc quyền quý, nay được ứng dụng trong điện thờ để thể hiện sự tôn kính và uy quyền của Thánh Thần.
- Chất Liệu Cao Cấp: Việc sử dụng các chất liệu lụa, the, gấm, cùng với kỹ thuật thêu tay tỉ mỉ và đính kết tinh xảo, đã nâng khăn áo Hầu Đồng lên thành một tác phẩm nghệ thuật, xứng tầm với vai trò của một di sản.
II. MÀU SẮC: NGÔN NGỮ CỦA UY QUYỀN TÂM LINH
Mặc dù có sự cải tiến và biến đổi về chi tiết theo thời gian, nguyên tắc về màu sắc trang phục vẫn được bảo tồn nghiêm ngặt, gắn liền với hệ thống Tứ Phủ:
- Sắc Vàng/Nâu của Địa Phủ: Thể hiện sự giàu có và uy quyền của đất đai.
- Sắc Đỏ/Hồng của Thiên Phủ: Biểu trưng cho quyền năng và sự rực rỡ của Trời.
Sự tuân thủ nghiêm ngặt về màu sắc này đảm bảo rằng mỗi lần Thanh Đồng thay áo, đó không chỉ là sự thay đổi về trang phục mà còn là sự hóa thân trọn vẹn vào thần thái của vị Thánh đang ngự.
III. VAI TRÒ CỦA ĐẠO CỤ TRONG NGHI THỨC
Ngoài trang phục, các đạo cụ đi kèm như Quạt Gỗ, Đao Kiếm, hoặc các vật phẩm dâng cúng cũng phản ánh văn hóa và tính cách của từng giá Thánh. Việc chuẩn bị các đạo cụ chất lượng, chạm khắc tinh xảo là một phần không thể thiếu của lề lối, góp phần tạo nên sự hoàn hảo và trang nghiêm của buổi lễ.
Trang phục và đạo cụ Hầu Đồng không chỉ là vật chất mà là cầu nối văn hóa, giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và truyền bá vẻ đẹp của Di sản Tín ngưỡng Thờ Mẫu.
